Maden Nedir?
Maden, yer kabuğunun belirli bölgelerinde iç ve dış doğal etkenler sayesinde oluşan ekonomik yönden değere sahip olan mineraller olarak bilinmektedir. Doğada saf halde bulunan madenlerin yer kabuğunda kütle ve tabakalar halinde bulunduğu yere maden yatağı denilmektedir. Çıkarılan madenin içerisindeki değerli element veya bileşik oranına tenör, maden yatağında tespit edilmiş ancak çıkarılıp işlenmemiş toplam maden miktarına rezerv denilmektedir.
Madenleri yeraltından çıkarma işlemi yeterli bilgi ve tecrübeye sahip uzmanlar tarafından yapılması gerekmektedir.
Maden Çeşitleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Demir : Doğada en fazla bulunan metalik maden çeşitlerinden biridir. Demir-çelik sanayisinin ana hammaddesi olmakta ve temelini oluşturmaktadır. Bilgisayarların içerisinde bulunan manyetik depolama alanlarının üretiminde kullanılmaktadır. İnşaat sektörü, otomotiv sektörü gibi günlük hayatta kullandığımız birçok eşyada bulunmaktadır.
Bakır : Kolay işlenebilir ve iletken bir metalik maden olan bakırın kullanım alanı oldukça fazladır. Elektriği iyi iletmesi elektrik-elektronik sanayisinde kullanımını arttırmaktadır. Kablo, güç jeneratörleri, elektrik trafoları, telekomünikasyon sistemleri, elektronik tüm cihazlarda bakır kullanılmaktadır. Merkezi ısıtma sistemleri, ısı kazanları, su tesisatı, mimari metal işler, makine parçaları, otomobil radyatörleri, ısıtıcılar gibi birçok alanda kullanılmaktadır.
Kurşun : Kurşunun en önemli kullanım alanlarından biri akü imalatıdır. Bir diğer önemli kullanım alanı ise yeraltı haberleşme kablolarının izolasyonunda kullanılmaktadır. Radyasyonu en az geçiren metalik maden olarak bilinen kurşun, ışınlardan koruma, renkli televizyon tüplerinin yapımında ve mühimmat yapımında önemli rol oynamaktadır.
Çinko : En çok galvanizleme alanında kullanılır. Pirinç alaşımı ve otomotiv sanayisindeki döküm kalıpların yapımında ve yağlı boya, lastik yapımında da kullanılmaktadır.
Kadmiyum : Deniz ve asitli ortam etkisine karşı olan sağlamlığı nedeniyle demir, çelik ve alüminyum kaplamasında kullanılmaktadır. Kadmiyum kaplamalarının kullanımı elektrik, elektronik, otomotiv ve uzay sanayisinde oldukça fazladır. En önemli kullanım alanı Hg-Cd, Ag-Cd ve Ni-Cd pillerinin yapımındadır. Normal Ni-Cd pilleri günlük hayatta kullanılan pillerdir. Büyük kapasiteli olan piller ise uçak ve gemilerde kullanılmaktadır. Kadmiyum, kimya endüstrisinde yoğun olarak kullanılmaktadır.
Krom : Krom madeninin en önemli kullanım alanı paslanmaz çelik üretimidir. Paslanmaz çelik metal ve silah sanayisinde önemi çok fazla olduğu için mermi, denizaltı, gemi, uçak, top ve silahlarla ilgili olan destek sistemlerinde kullanılmaktadır. Krom ayrıca kimya endüstrisinde kendi içerisinde ayrılan birçok alanda kullanılmaktadır.
Kalay : Otomotiv, uçak ve gemi endüstrisi ile elektrik elektronik sanayisinde kullanım alanı oldukça geniştir. Otomotiv sanayisinde motor yatakları, kaporta, radyatör, hava ve yağ filtrelerinde kullanılmaktadır. Kimya sanayisinde de kullanım alanı geniş olan kalay boya, parfüm, sabun, diş macunu gibi birçok alanda yer almaktadır.
Boksit : Boksitin işlenmesiyle alüminyum elde edilmektedir. Alüminyumun kullanım alanları inşaat sektörü, otomotiv sanayisi, demir-çelik sanayisi ve elektrik elektronik gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Kimya sanayisinde de suyu temizlemek için kullanılmaktadır.
Altın : Altının kullanım alanlarının en başında süsleme, altın kaplama ve kuyumculuk gelmektedir. Bunlara ek olarak diş hekimliği, dekoratif kullanım alanları, resmi para, madalya yapımı ve elektrik elektronik sanayisinde kullanılmaktadır. Gümüş, platin gibi metallerle karışım halinde uzay endüstrisinde, altın tel ve iplik yapımı için tekstil sanayisinde ve kimya endüstrisinde ise paslanmaya dayanıklı araç gereç yapımında kullanılmaktadır.
Gümüş : Gümüşün kullanım alanları, elektrik elektronik sanayi, fotoğraf, süs eşyası ve takı yapımında kullanılmaktadır. Bunlara ek olarak yapay yağmur yağdırmak, ayna yapımında, bilgisayar röle kontaklarında ve pil yapımında da gümüş madeni kullanılmaktadır.
Nikel : Kimya ve petrol endüstrisinde, birçok ev ve hastane araçların yapımında kullanılmaktadır. Nikel yüksek ısıda basınç ve paslanmaya dayanıklı olduğu için uçakların gaz tribünlerinde, jet motorlarının yapımında ve uçakların elektrolizle kaplanan bölgelerinde ve ayrıca gemi yapımında tuz aşınmasına karşı engelleyici olarak kullanılmaktadır.
Molibden : Kimyasal işlem olarak boya maddesi olduğu için kumaş boyacılığında ve petrol ürünlerin elde edilmesinde, sert ve dayanıklı yapısından kaynaklı olarak paslanmaz çelik, tüp ve boru şeklindeki araçların yapımında kullanılmaktadır.
Tungsten : Önemli ilk kullanım alanı tungsten-mangan çeliğinin yapımı ile ortaya çıkmaktadır. Kesici ve dayanaklı araçlar, öğütme ürünleri gibi elektrik elektronik sanayisinde kullanılmaktadır. Tungstenin en önemli kullanım alanı olan uçak sanayisinde ağır metal olarak işlem görmektedir.
Vanadyum : En çok çelik endüstrisinde kullanılmaktadır. Otomotiv sanayisinde, uçak sanayisi ve uzay araçlarının üretimde titanyumla birlikte kullanılmaktadır. Petrol sondaj borularının yapımında da kullanıldığı görülmektedir.
Bor : Isıya dayanaklı cam araçlar, plastik ürünler, sağlık sektörü, kimya sanayi boya yapımında, çimento, jet ve roket yakıtlarında, uzay araçların yapımında kullanılmaktadır.
Kükürt : Otomobil lastiklerin yapımında, kağıt ve patlayıcı madde yapımında kullanılmaktadır. Tarımda kullanılan ilaçların yapılmasında gübre ve sülfirik asit üretiminde kullanılmaktadır.
Zımpara Taşı : İnşaat sektöründe, anayol ve kaldırımların yapımında, otomobil parça ve aksesuarlarında, çiftlik makineleri ve donanımlarında, makinelerin yüzeylerin parlatılması için kullanılmaktadır.
Fosfat : Yapay gübre yapımında kullanılan fosfat tarım için oldukça önemli bir yere sahiptir. Kimya sanayisi, yem, deterjan ve gıda gibi birçok alanda fosfat kullanılmaktadır.
Mermer : En çok kullanıldığı alan inşaat sektörü ve dekorasyondur. Kimya sanayi, yem ve gübre yapımında, beton, asfaltta kullanılmaktadır.
Cıva : Doğada sıvı halde bulunan tek ağır metaldir. Tıpta termometre ve metalürji endüstrinde kullanılmaktadır.
